اورتوزایلین
اورتوزایلین (با نام اانگلیسی: O-Xylene) نوعی ترکیب آلی آروماتیک است که درواقع یکی از ایزومرهای ساختاری زایلین محسوب شده و شامل سه ایزومر اورتو-زایلین، متا-زایلین و پارا-زایلین میباشد.
اورتو زایلین (ortho-xylene) در اصل یک هیدروکربن آروماتیک است که با فرمول C6H4 (CH3) 2 معرفی میگردد و به طور عمده از نفت خام استخراج میگردد. اورتو زایلین در اصل همان زایلین است که گروههای متیل را در موقعیتهای ۱ و ۲ خود قرار داده است.
زایلین مایعی بیرنگ و قابل اشتعال است که بوی شیرینی دارد و به شکل ۳ ایزومر متا ، ارتو و پارا زیلین یافت میشود. دومین ایزومر کاربردی زایلین ارتو زایلین نام دارد که در ساخت پلاستیک PVC از آن استفاده میگردد.
زایلین صنعتی، علاوه بر آنکه بهعنوان حلال و افزودنی در صنعت تولید لاستیک و پوششها کاربرد دارد، بلکه از آن بهعنوان یک ماده افزودنی در سوخت مورد نیاز حمل و نقل هوایی نیز استفاده میشود.
ایزومرهای ارتو، متا و پارا زایلین که از این ترکیب جدا شدهاند، به ترتیب ماده اولیه اسید فتالیک، اسید ایزوفتالیک و اسید ترفتالات به شمار میروند. از اسید فتالیک و اسید ترفتالیک در تولید پلاستیک، رزینهای پلیاستر و الیاف پلیاستر استفاده میگردد.
نفت حدود یک درصد زایلین دارد و اورتو زایلین عمدتاً از طریق کراکینگ نفت حاصل میشود. این ماده در سال ۲۰۱۹، حدود ۵۰۰۰۰۰ تن تولید خالص داشته است.
تولید
اورتوزایلین را در اصل از زغال سنگ تولید میکنند، ولی اکنون بخش عمده تولید داخلی و خارجی آن از طریق استخراج اصلاحشده کاتالیزوری نفت و کراکینگ حرارتی هیدروکربنهای معطر صورت میپذیرد.
کاربرد
اورتوزایلین، در اصل دومین ایزومر تجاری زایلین است که تقریبا به طور کامل در ساخت انیدرید فتالیک (PA) از آن استفاده میشود. این ماده سه کاربرد اصلی دارد و بهویژه در تولید رزینهای پلی وینیل کلرید (PVC)، رزینهای پلیاستر غیر اشباع (UPRs) و رزینهای آلکیل به منظور پوشش های سطحی مورد استفاده قرار میگیرد.
اورتوزایلینی که در زایلین صنعتی وجود دارد، اختلافش با سایر ایزومرها بیش از ۵.۲ درجه سانتیگراد است و با تقطیر دقیق میتوان آن را با خلوص ۹۵% تهیه کرد. برای اینکه به خلوص بیشتری از این ماده دست یابیم، باید با استفاده از سولفوناسیون به پردازش بیشتر آن پرداخته و آن را جهت تصفیه تقطیر نماییم.
این ترکیب که نوعی ماده اولیه کمبها برای تولید انهیدرید فتالیک به شمار میرود، از پتانسیل بازدهی بالایی برخوردار است و بهعنوان پیشماده در تولید بسیاری از محصولات، داروها و سایر مواد شیمیایی به کار گرفته میشود.
از ترکیب مزبور به طور عمده بهعنوان نوعی حلال و ماده خام شیمیایی استفاده میشود و در زمینه تولید رنگها، سموم دفع آفات، ویتامین ها و داروها نیز کاربرد دارد. این ماده همچنین به عنوان استانداردهای کروماتوگرافی مورد استفاده قرار میگیرد.
در واقع ماده اولیه برای تولید میکروبکش فینرامین، پپتید تتراکلرو فنیل و علفکش بنزولفورون متیل، همین اورتو زایلین است که در تولید O- متیل بنزوئیک اسید نیز نقش واسطه را ایفا میکند.
خطرات
از راههای مختلفی مثل استنشاق، بلع ، تماس چشمی یا پوست میتوان در معرض زایلین و ایزومرهای آن قرار گرفت. این ماده، در وهله اول پس از اکسیداسیون با یک گروه متیل و ترکیب شدن با گلیسین در کبد متابولیزه میگردد که حاصل این فرایند، اسید متیل هیپوریک است که از طریق ادرار دفع میشود. البته مقدار ناچیزی از این ماده نیز بدون تغییر در هوای بازدم دفع می شود. در نتیجه، امکان تجمع آن در بدن بسیار کم است.
استنشاق بخار زایلین عوارض جدی دارد که از مهمترین آنها میتوان به کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی و علائمی نظیر سردرد، سرگیجه، استفراغ و حالت تهوع اشاره کرد. این عوارض که با قرار گرفتن فرد در معرض سطحی حدود ۱۰۰ ppm شروع میشوند، قابل برگشت هستند و هرچه فرد مدت زمان بیشتری در معرض آن قرار گیرد، جدیتر و وخیمتر میشوند.
نکات ایمنی
توجه به این نکته که بخارات زایلین قابل اشتعال هستند، بسیار ضروری است. از این رو، هنگام کار با این ماده، از مناسب بودن ِتهویه محل مطئمن شوید.
جهت مشاوره و خرید تماس حاصل فرمایید
۰۹۱۲۲۴۵۷۹۹۸
