متانول

تولید

در سال ۱۹۲۳، یک شیمیدان آلمانی به نام «ماتیاس پیِر»، متانول را از گاز سنتز (مخلوطی از CO و H۲ که از کُک حاصل می­شود) تولید نمود. در این جریان، کروماتِ روی به­عنوان کاتالیزور مورد استفاده  قرار می­گرفت و واکنش در شرایط دشواری مانند فشار ۱۰۰۰–۳۰۰ اتمسفر و دمایی در حدود ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد صورت می­پذیرفت.  در شیوه جدید تولید متانول،  کاتالیزورهایی به کار گرفته می­شوند که در فشارهای پایین عمل می‌کنند و  از کارایی مؤثرتری برخوردارند.

در حال حاضر گاز سنتز مورد نظر برای تولید متانول همچون گذشته از زغال تولید نمی­شود، بلکه از واکنش متان موجود در گازهای طبیعی و تحت دمای ۸۵۰ درجه سانتی‌گراد  و فشار ملایم ۱۰–۲۰ اتمسفر با بخار آب و در مجاورت کاتالیزور نیکل به دست می­آید. CO و H۲ تولید شده، ضمن تأثیرپذیری از کاتالیزوری که مخلوطی از مس و اکسید روی و آلومینیوم است،  از خود واکنش نشان داده و منجر به تولید متانول می­شوند. این کاتالیزور،  اولین بار در سال ۱۹۶۶ از سوی ICI مورد استفاده قرار گرفت. واکنش مزبور در فشار ۵۰–۱۰۰ اتمسفر و دمای ۲۵۰ درجه سانتی‌گراد انجام می­گیرد.

از روش­های دیگر تولید متانول می­توان به  واکنش دی‌اکسیدکربن با هیدروژن اضافی که تولیدکننده متانول و آب است، اشاره کرد.

کاربرد

متانول به‌عنوان ضدیخ، حلال و سوخت کاربرد دارد. متانول برای تقلیب اتانول نیز مورد استفاده قرار می­گیرد. این کار، درواقع در جهت غیرقابل شرب نمودن اتانول تولید شده برای مصارف صنعتی صورت می‌پذیرد (در کشورهای اسلامی به دلیل مسائل شرعی و در کشورهای دیگر به خاطر معافیت از مالیات فروش مواد مست‌کننده). برای نیل به این هدف، مواد دیگری چون پریدین و تربانتین نیز به کار می­ آیند.

متانول استفاده محدودتری هم دارد و از آن به عنوان سوخت در موتورهایی با سیستم احتراق داخلی استفاده می‌گردد. به متانول تولید شده از چوب و سایر ترکیبات آلی، متانول آلی یا بیو الکل می‌­گویند که یک منبع قابل­تجدید برای سوخت به شمار می­رود و می‌تواند به عنوان جایگزین مشتقات نفت خام مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، در ماشین‌های دیزلی نمی‌توان از بیو الکل ۱۰۰ درصد بدون ایجاد تغییر در موتور ماشین استفاده نمود. از متانول می­توان به عنوان حلال، ضدیخ و در تهیه سایر ترکیبات شیمیایی استفاده برد.

۴۰ درصد از متانول تولیدی را برای تهیه فرمالدئید به کار می­برند که از این ماده هم در تهیه پلاستیک، تخته سه­لایی، رنگ و مواد منفجره کمک گرفته می‌شود. همچنین می­توان با اضافه کردن مقداری متانول به اتانول صنعتی، موجب تغییر ماهیت این ماده و جلوگیری از کاربرد آن به عنوان نوشیدنی شد. یکی از مشتقات متانول، دی متیل اتر است که به جای CFCها در افشانه‌های آتروسل به­عنوان پیشرانه مورد استفاده قرار می­گیرد. علاوه بر این، متانول در تهیه استیک اسید و متیل ترشیو بوتیل اتر نیز کاربرد دارد.

خطرات

متانول از راه پوست جذب می‌شود و تأثیر مخربی بر روی بینائی دارد. این ماده بسیار  قابل احتراق است، اما امکان ندارد در دمای محیط آتش بگیرد. میان متانول و فلزاتی از قبیل منیزیم،  پتاسیم، اکسیدکننده‌هایی مثل برومین کلرین، پرکلرات باریم، پراکسید هیدروژن و سدیم، در صورت وجود حرارت، خاصیت انفجاری ایجاد می‌­­گردد. متانول نسب به کلروفرم، دی اتیل روی، کلریدسیانوریک و نیتریک اسید به شدت واکنش می‌دهد. متانول، در صورت تجزیه حرارتی، دی اکسیدکربن (CO2,CO) و فرمالدئید تولید می‌­کند.

نکات ایمنی

متانول یک ماده‌ سمی است که نوشیدن آن به نابینایی و حتی مرگ فرد منجر می­شود. هنگام کار با متانول، استفاده از ماسک و دستکش ضروری است، زیرا امکان جذب آن از طریق تنفس، پوست و حتی آشامیدن وجود دارد.

در صورت مسمومیت با متانول باید خیلی سریع الکل اتانول را به صورت وریدی یا خوراکی به بدن بیمار رساند و از طریق دیالیز به درمان وی پرداخت.